De complexiteit van erfenis en successie in België
In België blijft het beheer van erfenissen en successies in 2025 een complex en sterk gereguleerd proces. Zowel erfgenamen als notarissen moeten bij het afwikkelen van nalatenschappen rekening houden met talrijke fiscale, juridische en administratieve verplichtingen. Of het nu gaat om roerende goederen, vastgoed of banktegoeden, elke vermogenscomponent vraagt een nauwgezette aanpak om conflicten, boetes of vertragingen te vermijden. Een correct beheer van bankrekeningen en financiële waarborgen vormt hierbij een centraal onderdeel.
Het opstellen van de aangifte van nalatenschap
Na het overlijden van een persoon moeten erfgenamen binnen een wettelijke termijn een aangifte van nalatenschap indienen bij de bevoegde belastingadministratie. In Vlaanderen, Brussel en Wallonië gelden eigen aangiftetermijnen en belastingtarieven afhankelijk van de graad van verwantschap tussen de overledene en de erfgenamen.
De aangifte bevat een gedetailleerd overzicht van het volledige vermogen van de overledene. Dit omvat zowel onroerend goed, roerende goederen, beleggingen, levensverzekeringen als bankrekeningen. Een correcte en volledige aangifte is essentieel om de verschuldigde successierechten exact te berekenen.
Het beheer van geblokkeerde bankrekeningen na overlijden
Op het moment van overlijden worden alle bankrekeningen van de overledene standaard geblokkeerd. Banken zijn wettelijk verplicht deze blokkade onmiddellijk toe te passen zodra zij kennis hebben gekregen van het overlijden. Hierdoor kunnen geen verdere transacties meer plaatsvinden totdat de erfgenamen hun erfrecht hebben bewezen.
Deze maatregel beschermt zowel de erfgenamen als de schuldeisers en voorkomt dat ongeoorloofde opnames plaatsvinden na het overlijden. In 2025 wordt deze procedure volledig digitaal beheerd via meldingen van de burgerlijke stand en automatische koppelingen tussen banken en overheidsdatabanken.
Het vrijgeven van banktegoeden aan erfgenamen
Om toegang te krijgen tot de geblokkeerde tegoeden dienen erfgenamen een attest van erfopvolging of een notariële akte van erfopvolging voor te leggen. Banken controleren deze documenten nauwgezet alvorens de geblokkeerde rekeningen opnieuw vrij te geven. In sommige gevallen wordt een deel van het saldo tijdelijk vrijgegeven om dringende kosten zoals begrafeniskosten of successierechten te betalen.
In 2025 werken banken steeds vaker samen met notarissen via beveiligde elektronische platformen om de vrijgave van tegoeden sneller en transparanter af te handelen. Dit vermindert administratieve vertragingen aanzienlijk.
Het beheer van gezamenlijke rekeningen
Wanneer de overledene samen met een partner of familielid houder was van een gezamenlijke rekening, wordt ook deze rekening geblokkeerd bij overlijden. Enkel het deel dat toekomt aan de langstlevende partner blijft voorlopig beschikbaar binnen de wettelijke grenzen. Het saldo wordt vervolgens verdeeld volgens de bepalingen van het erfrecht.
Zowel langstlevende echtgenoten als samenwonenden doen er goed aan vooraf duidelijke afspraken te maken rond het beheer van gezamenlijke rekeningen om discussies tijdens de nalatenschapsafhandeling te voorkomen.
De rol van bankwaarborg in het successiebeheer
Bij complexe nalatenschappen kan de rechtbank in bepaalde situaties vragen dat een erfgenaam een financiële zekerheid stelt om zijn verplichtingen tegenover andere erfgenamen of schuldeisers te waarborgen. Hier komt de bankwaarborg in beeld. Deze borgstelling houdt in dat de bank een garantie verstrekt dat de betrokken erfgenaam zijn financiële verplichtingen correct zal nakomen.
De bankwaarborg wordt vaak geëist wanneer een van de erfgenamen voorlopige beschikkingen wenst te treffen over activa die nog niet definitief verdeeld zijn. Dit biedt alle betrokken partijen de zekerheid dat hun belangen beschermd blijven tot de uiteindelijke afronding van de successie.
Successierechten en fiscale planning
België staat bekend om zijn relatief hoge successietarieven. In 2025 blijven de tarieven progressief oplopen naarmate het geërfde vermogen stijgt en de verwantschapsgraad daalt. Door tijdig successieplanning te organiseren kunnen erfgenamen en toekomstige nalaters hun fiscale druk optimaliseren.
Technieken zoals schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik, levensverzekeringen, familiale maatschappen en langetermijnverzekeringen worden vaak ingezet om successielasten te beperken zonder de controle over het vermogen volledig te verliezen tijdens het leven.
Het belang van een notarieel draaiboek
In complexe familiesituaties of bij aanzienlijke vermogens is een draaiboek onmisbaar. Hierin wordt op voorhand vastgelegd hoe het vermogen verdeeld zal worden, welke activa onder welke voorwaarden worden toegewezen en welke financiële zekerheden zoals een bankwaarborg eventueel noodzakelijk zijn. Een goed uitgewerkt plan voorkomt dat erfgenamen later verwikkeld raken in langdurige en kostelijke geschillen.
Notarissen spelen in dit proces een cruciale rol als neutrale bemiddelaars die niet alleen de wet correct toepassen maar ook oplossingen zoeken die familiale spanningen minimaliseren.
Digitalisering van het nalatenschapsbeheer
In 2025 wordt de digitalisering van het successieproces steeds verder uitgerold. Zowel de aangifte van nalatenschap, de aangifte van buitenlandse goederen als de betaling van successierechten verlopen grotendeels online via beveiligde portalen van de FOD Financiën. Notariële akten, attestaties en volmachten worden digitaal uitgewisseld met banken en overheden waardoor het hele proces versneld wordt.
Deze digitalisering zorgt voor transparantie, traceerbaarheid en foutreductie bij het afhandelen van zelfs de meest complexe nalatenschappen.
Het beheer van erfenissen en successies in België vereist in 2025 een grondige juridische, fiscale en administratieve aanpak. Van de geblokkeerde bankrekeningen tot de complexe verdeling van activa en het gebruik van financiële waarborgen zoals de bankwaarborg, elke stap vraagt nauwkeurigheid en expertise. Door tijdig advies in te winnen bij een notaris en het successieproces goed voor te bereiden, kunnen erfgenamen veelvuldige problemen en discussies vermijden. In een tijdperk waarin digitalisering steeds meer het proces ondersteunt, blijven kennis en voorbereiding de sleutel tot een vlotte en correcte afwikkeling van elke nalatenschap.
